Nieuwe aanpak moet leiden tot gedragen kustbescherming op lange termijn

25 november – De Vlaamse overheid kiest voor een nieuwe aanpak om de Vlaamse kust op lange termijn te beschermen tegen een hoge en versnelde zeespiegelstijging. Het project Kustvisie heeft de procedure voor Complexe Projecten verlaten en gaat voor een co-creatietraject met meerdere stakeholders. Vandaag vond, op initiatief van Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters, de eerste digitale co-creatiesessie plaats. Aan deze sessie namen zo’n 70-tal betrokkenen vanuit verschillende domeinen en expertises in en rond de Vlaamse kust deel: vertegenwoordigers en experts van onder meer kustgemeentes, havens, kenniscentra en middenveldorganisaties. Doel is om op deze manier de komende jaren een gedragen strategie te ontwikkelen voor de bescherming van onze kust tegen de zeespiegelstijging op lange termijn.

Masterplan Kustveiligheid beschermt ons tot 2050

De laatste jaren heeft de Vlaamse overheid meerdere zaken gedaan om de kust te beschermen tegen stormen en overstromingen vanuit zee: stranden zijn opgehoogd, de zeedijken zijn verstevigd met stormmuren en een stormvloedkering houdt Nieuwpoort en het achterland straks droog. Die ingrepen maken deel uit van het Masterplan Kustveiligheid dat sinds 2011 in alle kustgemeenten in uitvoering is. De maatregelen zijn ontworpen volgens het toen beschikbare gemiddelde klimaatscenario. Ze houden rekening met een zeespiegelstijging van 30 cm en garanderen minstens bescherming tot 2050. Sommige maatregelen, zoals de stormvloedkering, kijken zelfs al verder dan 2050.

Kustvisie kijkt nog verder

Maar wat als de zeespiegel door de opwarming van de aarde blijft stijgen? Op basis van metingen en klimaatmodellen stellen wetenschappers vast dat de globale zeespiegelstijging zich steeds sneller zal voltrekken. Bovendien acht men in de tweede helft van deze eeuw een schoksgewijze versnelling mogelijk. Om ons ook op langere termijn te beschermen tegen een extreme zeespiegelstijging kijkt de Vlaamse overheid nog verder in de toekomst met het project Kustvisie.

Participatie en co-creatie staan centraal in nieuwe aanpak

Het project Kustvisie verliep volgens de procesaanpak voor Complexe Projecten, maar die wordt verlaten. Het afgelopen jaar is tot de vaststelling gekomen dat een andere aanpak vereist is. Het studiewerk uit het traject dat al werd afgelegd sinds 2017 vormt de basis van het verdere verloop. De opgedane kennis en inzichten worden dus meegenomen in de volgende stappen. De belangrijkste uitgangspunten zijn en blijven immers om de verschillende mogelijke kustlijnen vorm te geven en te bekijken welke mogelijkheden van  kustbescherming van toepassing kunnen zijn. Participatie, co-creatie en samenwerken staan centraal in de nieuwe aanpak.

Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken: “Ik ben verheugd met deze doorstart. Sinds de opstart in 2017 is er al hard gewerkt aan Kustvisie. Gaandeweg werd echter duidelijk dat dit project niet past binnen de procedure voor Complexe Projecten. Dat heeft onder meer te maken met het strategisch karakter van het project, de verre tijdshorizon, de doelstellingen en de grote schaal van het project. Het is ook niet evident om vooruit te kijken naar 2050 of verder binnen het kader van zo een procedure aangezien we moeten rekening houden met heel wat onzekere variabelen. Ik ben heel blij met de nieuwe start die we met dit project maken en merk bij alle betrokkenen ook veel enthousiasme om er een succes van te maken. De klimaatproblematiek wordt alsmaar urgenter. Daarom is het belangrijk om nu al na te denken over hoe we ons kunnen voorbereiden op een extreme zeespiegelstijging.”

Pionieren

Door nu al te anticiperen op de kustbescherming vanaf de 2^e helft van deze eeuw, is Vlaanderen een pionier op het vlak van kustbescherming in Europa. “We nemen het voortouw om de kust en het achterland zo goed mogelijk voor te bereiden op de klimaatverandering. Door deze rol nu op te pakken, kunnen we uitgroeien tot een kennishub voor grootschalige transitie en kansrijke opwaardering van kustlijnen overal in Europa. Al blijft ons eerste doel natuurlijk de langetermijnbescherming van onze kust”, aldus minister Peeters.

Actoren samenbrengen in werkbanken

Alexander D’Hooghe van ontwerpbureau ORG is lid van het consortium dat Kustvisie inhoudelijk en procesmatig vormgeeft. D’Hooghe verdiende als intendant voor leefbaarheidsprojecten en overkappingen aan de Antwerpse Ring zijn strepen al in een gelijkaardig project. Dankzij zijn tussenkomst in combinatie met een co-creatietraject, ondertekenden burgerbewegingen en overheid het zogenaamde Toekomstverbond. Waardoor na jaren procederen en tegenstand er eindelijk een gedragen visie kwam op de leefbaarheid en mobiliteit van Antwerpen. Ook in dit dossier werkt het consortium met deze methode. 

Alexander D’Hooghe: “Om onze kustlijn op lange termijn te vrijwaren bij een zeespiegelstijging tot 3 meter hebben we een gedragen aanpak nodig. We gaan daarbij niet alleen uit van de mogelijke effecten van een verdere zeespiegelstijging, maar ook van de kansen die verregaande kustbescherming met zich meebrengt. We gaan na hoe een vernieuwde kustlijn de troeven van de huidige kust kan versterken en nieuwe kansen kan creëren. Met als belangrijkste focus: op een duurzame manier de kustzone en diens eigenheid behouden en verbeteren waar mogelijk, voor ons en vooral voor de volgende generaties. We gaan in de luwte werken om verschillende standpunten en prioriteiten met elkaar te verzoenen. We doen dat via werkbanken met kustgemeentes en havens, experten, kenniscentra,… Het co-creatietraject vraagt flink wat toewijding van de deelnemers. Iedereen zal op meerdere momenten input moeten geven. Een 70-tal mensen namen vandaag deel. Dit toont alvast aan dat heel wat stakeholders graag willen nadenken en meewerken.”  

Om een Kustvisie op te maken die ons niet alleen tegen een 1000-jarige storm beschermt tot 3 meter zeespiegelstijging, maar die ook zoveel mogelijk maatschappelijke meerwaarde creëert, is maatwerk vereist. Daarom zal de Vlaamse overheid vanaf eind 2021 tot begin 2023 een co-creatietraject faciliteren waarbij alle belanghebbenden actief samenwerken aan het project Kustvisie.

Sinds het voorjaar van 2021 valt het project niet langer onder de procesaanpak van het decreet complexe projecten. Want de opmaak van een Kustvisie is maatwerk in vergelijking met de andere complexe projecten. Dit onder meer omdat er op dit moment vooral op strategisch niveau verschillende scenario’s worden onderzocht. De effectieve realisatie op het terrein van de maatschappelijk meest wenselijke maatregelen zullen dan ook pas in de (verre) toekomst starten. Daarnaast is ook de schaal van het project Kustvisie groter dan die van de andere complexe projecten.

Met de opgedane kennis uit het verleden kijkt de Vlaamse overheid samen met alle belanghebbenden naar de best mogelijke aanpak voor het verdere verloop van het project. De belangrijkste uitgangspunten zijn en blijven: de verschillende mogelijke kustlijnen vormgeven en bekijken welke vormen (alternatieven) van kustbescherming per kustlijn van toepassing kunnen zijn. Daarbij onderzoeken we niet enkel effecten. We gaan actief op zoek naar kansen en opportuniteiten om de huidige functies van de kust nog meer ‘ruimte’ te kunnen geven, om zo de beste toekomstvisie te creëren voor onze kust.

In deze vernieuwde aanpak zullen de stakeholders, lokale besturen en andere overheden heel actief hun inbreng kunnen delen via een co-creatietraject. Zo staan ze mee aan het roer. Tijdens ‘werkbanken’ gaan ze structureel in gesprek en zetten mee de lijnen uit.

Alle informatie over het project Kustvisie en de werkbanken lees je steeds op deze website.